Op 33-jarige leeftijd kwam Beynish Zylbershtayn terecht in Antwerpen. Hij liet het antisemitisme en de barre economische omstandigheden in Polen achter zich. De dichter werd een vooraanstaand figuur in het kleine, maar bruisende Joodse cultuurleven in Antwerpen. Na zijn deportatie in 1942 overleed Zylbershtayn in Auschwitz. Tijdens Open Huizen 2022 brengt dichtersduo Proza-K een hommage aan de woordkunstenaar.
Ook tijdens zijn jaren in Polen was Beynish Zylbershtayn actief in de wereld van het culturele activisme. Dat had als doel de Jiddische taal en de Joodse (arbeiders)cultuur te verheffen tot de basis van een nieuw Joods nationaal bewustzijn in de diaspora. Met zijn talrijke romans, novelles, toneelstukken en poëzie, recensies, essays en artikels verwierf hij bekendheid.
Na zijn emigratie naar Antwerpen voelde Zylbershtayn zich al vrij snel thuis in zijn nieuwe woonplaats. In België zorgde de grootschalige Oost-Europese Joodse immigratie in de jaren twintig voor een bloei van het Joodse cultuurleven. In Antwerpen waren een Joods migrantentheater, Jiddische dichters, lees- en culturele clubs actief. Beynish Zylbershtayn ontpopte zich tot een van de meest actieve voorvechters van de Jiddische culturele zaak in België. Hij was onder andere oprichter, redacteur en drijvende kracht van het nieuwe literaire Jiddische cultuurtijdschrift Belgishe Bleter, tsvey-vokhntlekher zshournal far literatur, teater un kultur-fregn (Belgisch Tijdschrift voor literatuur, theater en culturele vraagstukken). Daarnaast was hij actief in Joodse culturele organisaties en zorgde hij voor tal van gedichten, essays en bijdragen aan de Joodse pers.
Hoop
De Duitse inval van België in mei 1940 gooide het leven van Beynish Zylbershtayn, en van de hele Joodse gemeenschap in Antwerpen, overhoop. Door de Duitse anti-Joodse verordeningen kon hij niet meer in zijn levensonderhoud voorzien en kwam hij in bittere armoede terecht. De oorlog in Europa en de wereld, het lot van de Joodse gemeenschap, en de ontbering tijdens de bezetting zorgden voor een zeer weemoedige periode in Zylbershtayns leven. Toch verloor hij nooit de hoop, wat ook bleek uit zijn gedichten uit deze periode.
In de zomer van 1942 ontving hij een Arbeitseinsatzbefehl en werd hij weggevoerd met het eerste transport voor verplichte tewerkstelling. Beynish Zylbershtayn was een van de meer dan 1.600 Joodse mannen uit Antwerpen die naar Noord-Frankrijk werden gedeporteerd om te werken aan grote bouwprojecten zoals de Atlantikwall, de verdedigingslinie van de nazi’s langs de Europese kust. In oktober 1942 vreesden de Duitsers dat zij hun quotum van te deporteren Joden uit België niet zouden halen. Op dat moment werden ook Joodse dwangarbeiders op een transport (nummer XVI) gezet naar Auschwitz-Birkenau via de Dossinkazerne in Mechelen. Beynish Zylbershtayn zat aan boord van dit transport. Hij overleefde de kampen niet.
Het overgrote deel van de manuscripten en werken die hij in België schreef, ging tijdens de oorlog verloren. In 1957 publiceerde zijn vrouw Bina Zylbershtayn-Wandel, die de oorlog had overleefd, zijn overgeleverde gedichten in het poëziealbum 'Beynish Zylbershtayn, Gezamlte lider' (Beynish Zylbershtayn: verzamelde gedichten).
Het verhaal en het leven van Beynish Zylbershtayn worden herdacht tijdens de volgende editie van Open Huizen. Dichtersduo Proza-K zorgt op zaterdag 8 oktober om 10u00 en om 12u00 voor een poëtische herdenking in de Korte Van Ruusbroecstraat.
Open Huizen op 8 en 9 oktober 2022
Open Huizen is een jaarlijks herdenkingsweekend om de herinneringen aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog levend te houden. Tijdens verschillende kleine bijeenkomsten delen vertellers, bezoekers en bewoners verhalen over stadsgenoten. Dat gebeurt (in de buurt van) waar deze mensen vroeger woonden. Iedereen is welkom om mee te luisteren, praten en samen te herdenken.
Dit jaar stellen 20 huizen, scholen en buurtcentra in 6 Antwerpse districten hun deuren open voor de vertellers. Er is ook een begeleide buurtwandeling door de Te Boelaerbuurt en een lezing door en gesprek met Veerle Vanden Daelen. Zij is adjunct-directeur en coördinator 'collectie & onderzoek' van Kazerne Dossin in Mechelen.
Iedereen kan gratis deelnemen aan deze activiteiten, maar vooraf inschrijven wordt zeker aangeraden omwille van de beperkte capaciteit.
Benieuwd naar het volledige programma van Open Huizen 2022 op 8 en 9 oktober? Bekijk het snel. Via die link kan je ook inschrijven.