Vanuit de Dossinkazerne werden 25.843 mensen weggevoerd naar een nazikamp. In Mechelen verloren ze hun naam en werden ze een nummer. Het project Elke naam telt geeft deze mensen hun naam terug. Wie dat wil, kan een naam komen inlezen. Vanaf 2025 weerklinken alle 25.843 ingelezen namen in het memoriaal van Kazerne Dossin.
Vandaag hoor je in het memoriaal al namen van een deel van de mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd vanuit Dossin. Maar het doel van Elke naam telt is om effectief elke naam te laten weerklinken. De keuze om elke naam door iemand anders te laten inspreken, is niet toevallig. Dat vertelt projectverantwoordelijke Anne-Sophie Van Vyve van Kazerne Dossin: “Lees je honderd namen voor, dan vergeet je die. Lees je maar één naam, dan blijft die bij. Zo ontstaat een persoonlijke connectie en een duurzame herinnering. Op deze manier houden we niet alleen de herinnering levendig. We zorgen er ook voor dat elk slachtoffer weer mens wordt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden mensen hier een nummer. Dat maakte deel uit van het proces van ontmenselijking. Hun namen teruggeven is niet veel, je haalt die mensen er niet mee terug of je neemt hun lijden niet weg. Maar het gaat erom dat ze terug mens worden op de plek waar ze een nummer werden. Het is immers eigen aan de mensheid dat we elkaar een naam geven.”
Elke naam telt wil zij die werden gedeporteerd uit Dossin hun naam teruggeven, en als het kan ook hun gezicht. © Kazerne Dossin
Identiteit en menselijkheid
Elke naam telt loopt sinds 4 oktober. Zowat 10% van de namen werden al ingelezen, het doel is om rond te zijn binnen twee jaar. De mensen die een naam komen inlezen, hebben vaak een verhaal mee, merkt Anne-Sophie Van Vyve. “Zo was er een dame die door ons project haar schooltijd herbeleefde. Haar vriendinnetje van Joodse afkomst werd destijds gedeporteerd. Sinds de lancering van Elke naam telt ging die vrouw door allerlei trauma's. Vanuit het woonzorgcentrum waar ze woont, werden we gecontacteerd. We hadden intensief contact met Jeanne, zoals die dame heet. Dankzij haar verhaal konden we haar vriendinnetje wat identiteit en menselijkheid teruggeven.”
Ook bij anderen maakt Elke naam telt emoties los. “We zien verdriet, we horen persoonlijke verhalen en voelen dankbaarheid. Ook als er geen persoonlijke band is, worden mensen geraakt, bijvoorbeeld als ze de naam van een baby’tje inlezen. Wat ik ook heel mooi vind, is dat een man de foto vroeg van de persoon wiens naam hij had ingelezen. Die foto staat nu bij hem thuis in een kader op de kast. Iedereen die een naam kom inlezen, krijgt die op voorhand door. We merken dat sommige mensen vooraf heel veel lezen en opzoeken over die persoon.”
“Ik denk dat dit een heel verbindend project is”, zegt Anne-Sophie Van Vyve. “Bij het nieuws voelen we ons vaak zo hulpeloos. Je kan niet veel doen tegen het onrecht in de wereld. Maar mensen die een naam komen inlezen, vertellen dat ze op die manier willen opstaan tegen dat onrecht. We horen heel veel genuanceerde stemmen in de opnamecabines, heel veel mensen die hoopvol zijn en een steentje willen bijdragen. En we horen geregeld dat het zó belangrijk is dat we dit doen, zeker nu. Elke naam telt gaat over mensen die lijden en het feit dat zij allemaal mensen zijn. Het gaat nu over die 25.843 mensen die vanuit de Dossinkazerne werden gedeporteerd. Maar het gaat ook over de menselijkheid die vandaag wereldwijd onder druk staat.”
Niet vrijblijvend
“Elke naam telt gaat ook over waarden en normen als verdraagzaamheid, respect en menselijke waardigheid. Iemands naam uitspreken is niet zo vrijblijvend, want daarmee geef je die persoon waardigheid en erkenning. En dat geldt zeker voor mensen die door een jarenlang ontmenselijkingsproces gingen en uitgesloten werden van de samenleving. Naast een naam willen we de slachtoffers ook een gezicht geven. Soms brengen mensen een foto mee, zoals een klasfoto met een gedeporteerde klasgenoot erop. Met portretten willen we mensen opnieuw een gezicht geven. Maar van velen hebben we geen foto. Met Elke naam telt hopen we daarom ook foto’s te verzamelen, want ook dat is een bijdrage aan het opnieuw menselijk maken.”
Zelf een naam inlezen? Dat kan. Geef je gegevens door via de website van Kazerne Dossin.