Monument van de maand: Monument gedeporteerde Joodse bevolking

Op het einde van de Belgiëlei, vlakbij de Mercatorstraat en de spoorweg, staat een erg bijzonder monument. Dit is het herdenkingsmonument voor de gedeporteerde Joodse bevolking. Het herinnert ook specifiek aan de brandstichting in 1941 van twee vlakbij gelegen synagogen.

Op 27 mei 1997 wordt het monument officieel onthuld in de aanwezigheid van zo’n duizend mensen. Het doel is het collectief geweten alert te houden, zegt de initiatiefnemer, het Forum der Joodse Organisaties. Het monument is van de hand van kunstenaar Willem Bierwerts. Naast een sprekend beeld bevat het ook opschriften en symbolen. 

Bovenop het monument staat een familie. Een vrouw, een man en een kind worden van elkaar gescheiden door prikkeldraad. De voorstelling symboliseert hoe families in de kampen uit elkaar worden getrokken. De personen hebben geen gezicht. Hiermee willen de initiatiefnemers aanduiden dat het Duitse naziregime de volledige uitroeiing van het Joodse volk nastreefde.

Brandstichting

Brandende thorarollen refereren aan de brandstichting in de synagogen in de Oostenstraat en de Van den Nestlei. In de buurt van het Centraal station trekken op paasmaandag 1941 zeker 200 mensen de straat op na de vertoning van de propagandafilm Der ewige Jude. De meute vernielt het huis van een rabbijn en sticht brand in de twee synagogen. Brandweermannen worden gehinderd bij het blussen.

De letters op de thorarollen wijzen erop dat het Joodse volk nooit zal verdwijnen. In de sokkel bevindt zich een urne met assen van de twee synagogen en ook uit de gaskamers in Auschwitz. Om die reden botsen verhuisplannen in 2017 op verzet. Een graf mag volgens de Joodse traditie niet zomaar verplaatst worden. Het monument wordt dan ook niet verplaatst en bevindt zich na 25 jaar nog steeds op dezelfde locatie. Elk jaar organiseert de Joodse gemeenschap hier een herdenking naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog.